نمونه طرح‌های توانمندسازی زنان در ایران و جهان (بخش اول)
نمونه‌های موفق جهانی (کشورهای غیر مسلمان و کشورهای اسلامی)
بررسی نمونه‌های موفق در سطح جهانی می‌تواند به‌عنوان راهکاری برای سیاست‌گذاری کارآمد شناخته شود. این نوع از مرور تجربی با ایجاد امکان بهره‌گیری از تجارب سایر کشورها، مسیر سیاست‌گذاری و اجرای سیاست‌ها را روشن می‌کند و از انجام سیاست‌گذاری بر مبنای آزمون و خطا جلوگیری می‌شود. بر این اساس مرور نمونه‌های موفق در مطالعاتی با هدف سیاست‌گذاری از اهمیت شایان توجهی برخوردار است. لیکن نباید این نکته را از نظر دور داشت که توجه به نمونه‌های موفق جهانی، به این معنا نیست که راهکار و برنامه‌ای ثابت برای تمامی کشورها قابل اجرا است، بلکه باید با علم به بسترمند بودن سیاست‌ها و طرح‌ها نسبت به طراحی و اعمال برنامه‌های متناسب با زمینه اقدام کرد.
در مورد برنامه توانمندسازی زنان در کامرون مایوکس (2001) اذعان می‌دارد که ابعاد پژوهش، کنترل بر درآمد و توسعه فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی جمعی بوده است. در این مطالعه وجوه مختلفی از جمله مشارکت اعتبارات خرد و سرمایه اجتماعی، یعنی شبکه‌های خویشاوندی، همسایگی و بازار دیده شده و اعتقاد بر آن بوده است که استفاده از اشکال موجود سرمایه اجتماعی برای هدایت محدودیت‌های اعتبارات خرد به نفع زنان، به‌یژه زنان فقیرتر است. بر این مبنا راهکارهای اجتماعی به‌ویژه توجه به سرمایه‌های اجتماعی در دستور کار توانمندسازی زنان به‌ویژه گروه‌های آسیب‌پذیرتر آنان قرار گرفته است.
سازمان حقوق بین‌الملل توسعه (International Development Law Organization) در سال ۲۰۱۳ در سطحی کلان، رویکردی قانونی را نسبت به توانمندسازی ارئه داده است که طی آن طراحی راهبردهای حقوقی بسترمحور را در خصوص دستیابی به عدالت جنسیتی، به‌واسطه توانمندسازی حقوقی زنان اثربخش معرفی می‌کند. در این راستا رابطه زمینه رسمی و غیررسمی را بررسی کرده‌اند و موفقیت این راهبرد توانمندسازی را در گرو تکمیل آن با تلاش جهت شناسایی موانع و قوانین تبعیض‌آمیز موجود در سیستم رسمی می‌یابد. این طرح رویکردی چند رشته‌ای برای دسترسی زنان به عدالت اتخاذ می‌کند و پتانسیل مشارکت با ارائه‌دهندگان خدمات غیر حقوقی، به‌ویژه آنهایی که در زمینه توانمندسازی اقتصادی زنان و تولید درآمد، حفاظت از خشونت و امنیت غذایی کار می‌کنند، را بررسی می‌کند. از نظر آنان بهترین شیوه‌ها شامل همکاری ارائه‌دهندگان کمک حقوقی با ارائه‌دهندگان خدمات غیرحقوقی است، مانند ترکیب با مشاوره خشونت خانگی در پناهگاه‌های زنان، یا ارائه کمک‌های حقوقی همراه با خدمات موجود که اغلب زنان به آن دسترسی دارند، مانند خدمات مامایی یا طرح‌های اعتبار خرد.
مطالعه موردی افغانستان تلاش‌های IDLO را برای بهبود دسترسی زنان به عدالت در افغانستان از طریق افزایش آگاهی و حمایت از اجرای قوانین داخلی در مورد خشونت علیه زنان نشان میدهد. اثربخشی بخش‌های خشونت علیه زنان در دفتر دادستانی کل و تأثیر پروژه آزمایشی کوچک مقیاس آموزش تصمیم‌گیرندگان در بخش عدالت غیررسمی را بررسی می‌کند. یافته‌های اولیه حاکی از آن است که این مداخلات پیشرفت‌های قابل‌توجهی در بهبود آگاهی حقوقی در میان زنان و ارائه‌دهندگان عدالت و ارائه خدمات کاربرپسند برای زنان برای جستجوی عدالت برای اعمال خشونت‌آمیز انجام داده است.
در برنامه دیگری که در ازبکستان صورت پذیرفته، با تأکید بر توانمندسازی اقتصادی و با اتکا بر آموزش و آگاهی‌بخشی، توانمندسازی زنان در دستور کار قرار گرفته است. در این خصوص مرکز توسعه اجتماعی-اقتصادی (Socio-Economic Development Center) که در سمرقند برای حمایت از زنانی که در شرایط سخت اجتماعی و اقتصادی زندگی می‌کنند، از طریق ارائه آموزش‌های مربوط به مبانی اقتصاد بازار، مدیریت مالی و مشاوره فردی روانشناختی، اجتماعی، حقوقی و پزشکی علاوه‌بر خدمات مالی خرد به آنها تأسیس شد. رویکرد ترکیبی ارائه خدمات اجتماعی و مالی به افزایش سواد حقوقی و روانی زنان روستایی، کاهش فقر و ارتقای سبک زندگی سالم - در نتیجه بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی جمعیت روستایی کمک کرده است. از سال 2003، این مرکز به بیش از 550 زن جوان تعلیم و آموزش ارائه کرده است و از میان آنها، 37 نفر وام دریافت کرده و کسب و کار خود را راه‌اندازی کرده‌اند.
برخی از برنامه‌ها به نقش کارآفرینی در توانمندسازی زنان توجه داشتهاند. به‌عنوان نمونه در قرقیزستان، انجمن حمایت از زنان کارآفرین «حق زنان بر زمین (Women’s Right to Land)» (WESA) پیشگام ابتکاری است که توسط سازمان‌های زنان و فعالان جنسیتی حمایت شد و توجه را به مشکلات خاص پیش روی زنان روستایی در زمینه اصلاحات ارضی و زراعی در کشور، جلب کرد. از سال 2002، طیف وسیعی از فعالیت‌ها توسط برنامه «حق زنان بر زمین» انجام شده است که به‌عنوان یک مدل موفق برای تسهیل همکاری بین سازمان‌های دولتی و سازمان‌های بخش خصوصی عمل می‌کند تا برخورداری زنان از حقوق مالکیت و ارث را تضمین کند. در سطح سیاستی، این برنامه جریان‌سازی جنسیتی را در سیاست‌گذاری پارلمانی ترویج کرده است که منجر به تصویب شماری از قوانین شده است که تبعیض‌های جنسیتی که مانع از ورود زنان کارآفرین به بخش رسمی می‌شوند را هدف قرار می‌دهند. در سطح اجتماع، این برنامه از ابتکارات مشترک گروه‌های زنان و مقامات محلی برای تضمین امنیت اقتصادی زنان روستایی و رعایت حقوق قانونی زنان در مورد مالکیت و ارث حمایت کرده است.
در نگاهی جامع‌تر گزارش صندوق توسعه ملل متحد برای زنان (united nations development fund for women) ضمن بیان اصول توانمندسازی زنان، به‌گونه‌ای ضمنی اشاره می‌کند که توانمندسازی تنها توانمندی در بعد اقتصادی را شامل نمی‌شود و برنامه‌ها را مبتنی بر اصولی طرح‌ریزی می‌کند که جنبه‌های اجتماعی، آگاهی‌بخشی، سلامت و ... را نیز در نظر داشته باشند. این اصول به‌طور خلاصه به شرح ذیل عنوان شده‌اند:
- ایجاد رهبری مشارکتی در سطح بالا برای برابری جنسیتی.
- رفتار منصفانه با تمامی زنان و مردان در محل کار- حقوق بشر و عدم تبعیض احترام گذاشته و حمایت شوند.
- اطمینان از سلامت، ایمنی و رفاه تمام کارگران زن و مرد.
- ترویج تعلیم، آموزش و توسعه حرفه‌ای برای زنان.
- اجرای توسعه شرکت، زنجیره تامین و شیوه‌های بازاریابی‌ای که زنان را توانمند می‌کند.
- ترویج برابری از طریق ابتکارات اجتماعی و حمایت.
تدوین: مهسا تیزچنگ، دبیر کارگروه توانمندسازی اندیشکده بانوان، جهاد دانشگاهی الزهرا(س)
منابع:
- https://www.idlo.int/search/node/empowerment%20women
- https://www.sabr.uz/
- https://www.eesc.europa.eu/en/search?keywords=empowerment+women
نظر شما :