مصاحبه: ضرورت اندیشه‌ورزی در زمینه بهبود سیاست‌های اشتغال منعطف
به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی واحد الزهرا(س)، کارگروه توانمندسازی اندیشکده بانوان جهاد دانشگاهی الزهرا(س) در حال انجام طرحی مطالعاتی در خصوص روندهای سیاستی مرتبط با اشتغال منعطف در جهان است. از آن‌جایی که اشتغال منعطف مفهومی نسبتاً جدید است که در دو دهه گذشته در سیاست‌های اشتغال کشورهای مختلف و ادبیات کسب‌وکار به جدیت دنبال شده است، به‌منظور آشنایی با این مفهوم و شیوه‌های سیاست‌گذاری در این عرصه گفتگویی با خانم دکتر مهسا تیزچنگ دبیر کارگروه توانمندسازی اندیشکده بانوان انجام گرفت تا ضمن معرفی این طرح، این مفهوم تشریح گردد.
سؤال: با سلام و تشکر از زمانی که در اختیار ما قرار دادید تا دررابطه‌با موضوع اشتغال منعطف به گفتگو بنشینیم. لطفاً در ابتدا به‌منظور آشنایی مخاطبان با موضوع، مفهوم اشتغال منعطف را توضیح دهید.
تیزچنگ: اشتغال منعطف ذیل مفهوم کلی‌تری به نام تعادل کار و زندگی مطرح می‌شود. در واقع از حدود ۵ دهه پیش در ادامه افزایش اشتغال زنان که هم به دلیل تقاضای بازار کار صنعتی شده و هم تمایل زنان تحصیل‌کرده برای افزایش مشارکت اقتصادی و استقلال مالی بود، دولت‌ها شروع به ارائه خدماتی به خانواده‌های هر دو والد شاغل کردند تا بتوانند مسئولیت‌های خانوادگی/ خانگی و حرفه‌ای خود را بهتر مدیریت کنند. این سیاست‌ها ابتدا متمرکز بر زنان بود؛ به‌عنوان‌مثال قراردادن مرخصی زایمان با حقوق، امکان کار پاره‌وقت و در سال‌های اخیر دورکاری، اما از حدود دو دهه پیش، بسط این سیاست‌ها به مردان خانواده رواج یافت؛ یعنی هر دو والد از حمایت دولت‌ها بهره‌مند می‌شوند.
سؤال: باتوجه‌به مطالعاتی که به‌صورت تخصصی دررابطه با اشتغال منعطف در جهان انجام داده‌اید، این پدیده را تا چه حد برای اشتغال در عصر حاضر ضروری می‌دانید؟
تیزچنگ: مشارکت زنان در حوزه اقتصاد در عصر جدید اجتناب‌ناپذیر است. همان‌طور که گفتم از سویی دولت‌ها به اهمیت آن از منظر توسعه (در تمامی ابعادش) اشراف پیدا کرده‌اند و از سویی تغییرات ارزشی، نگرش زنان و دختران به اشتغال را تغییر داده است. حال برای اینکه چنین امری را با بیشترین بازده و کمترین آسیب همراهی کنیم، نیازمند اتخاذ سیاست‌هایی هستیم. تجربه چند دهه آزمون‌وخطا در اجرای اشکال گوناگون این سیاست‌ها نشان داده است که سرمایه‌گذاری دولت در این زمینه گرچه به‌ظاهر هزینه ایجاد می‌کند، اما اثرات مثبت آن خصوصاً در وجه اقتصادی به جامعه باز می‌گردد. هرچه تعادل بهتری بین امور مراقبتی خانواده و جایگاه حرفه‌ای افراد برقرار شود، جامعه از منظر شاخص‌های رفاه، سلامت روانی و پویایی اجتماعی وضعیت بهتری را تجربه می‌کند.
سؤال: آیا کشور خاصی را در جهان به‌عنوان سرآمد استفاده از اشتغال منعطف شناسایی کرده‌اید؟ ویژگی اصلی رویکرد آن کشور به اشتغال منعطف چه بوده است؟
تیزچنگ: به‌طورکلی کشورهای معروف به دارابودن دولت رفاه، پیش‌گام چنین سیاست‌هایی هستند؛ مانند بلژیک. مهم‌ترین ویژگی سیاست‌های اشتغال منعطف (یا شکل امروزی‌تر آن، دوستدار خانواده) ارائه مجموعه‌ای از ملاحظات مرتبط با شرایط خانواده‌هایی با اشکال گوناگون است؛ آنها که کودکان خردسال، افراد سالمند، بیمار یا ناتوانِ نیازمندِ مراقبت دارند. هرچند همچنین تمرکز اصلی بر خانواده به‌اصطلاح هسته‌ای (زن - شوهر و فرزند) است؛ اما به‌تدریج نیازهای افراد دیگر مرتبط با خانواده نیز مدنظر قرار گرفته است. مثلاً مرخصی برای روند درمان پدر/ مادر سالمند، کودک بیمار و یا تمهیداتی برای مراقبت همزمان با کار از وابستگان نیازمند به مراقبت. نکته قابل‌ملاحظه در تمامی این سیاست‌ها، پشتیبانی قانون از افراد مشمول آنها در مقابل کارفرمایانی است که ممکن است از ارائه خدمات تخطی کنند.
سؤال: به اعتقاد شما مزایا و معایب حرکت به سمت اشتغال منعطف در فضای کنونی اشتغال در سطح جهان چیست؟
تیزچنگ: ملاحظات زیادی وجود دارد که می‌تواند سبب موفقیت یا شکست این سیاست‌ها شود. پژوهش‌های متعددی که ما در طرح در دست اقدام کارگروه توانمندسازی بررسی می‌کنیم، نشان می‌دهند که شرایط اقتصادی کشورها از منظر بازار کار، نیروی ذخیره متقاضی و ظرفیت جذب فاکتور بسیار مهمی است. همچنین بستر فرهنگی - اجتماعی اهمیت زیادی دارد؛ اینکه جامعه چه جایگاهی برای فعالیت‌های مراقبتی و حرفه‌ای بر حسب جنسیت افراد قائل است، نحوه تقسیم کار جنسیتی چگونه است و حتی تربیت افراد باتوجه‌به پذیرا بودن دشواری‌های مدیریت خانه/ شغل چگونه است؛ بنابراین کشورهایی توانسته‌اند از مزایای این سیاست‌ها با کمترین پیامد ناخواسته استفاده کنند که از سویی شناخت جامعی از جنبه‌های مداخله‌گر در روند این سیاست‌ها دارند و از سوی دیگر با پیمایش‌ها و ارزیابی‌های مداوم در پی به‌روزرسانی و اصلاح نواقص و پیامدها هستند.
سؤال: پذیرش شیوه‌های اشتغال منعطف در جهان و کشور ما چگونه است؟
تیزچنگ: همان‌طور که گفتم درنظرداشتن تمامی فاکتورهای ذکر شده مهم است. ازیک‌طرف می‌دانیم که کشور ما به اتخاذ چنین سیاست‌هایی نیاز دارد؛ زیرا تقاضای روبه‌رشدی برای اشتغال زنان از سوی جامعه وجود دارد و از سوی دیگر سیاستگذاران به دنبال تحکیم خانواده، تشویق ازدواج و فرزندآوری هستند. اما این را نیز می‌دانیم که صرف اتخاذ سیاست‌هایی که در دنیا تجربه شده‌اند، مثبت نخواهد بود اگر منطبق با هنجارها، ارزش‌ها و شاخص‌های کلان اقتصادی نباشد. در مجموع فکر می‌کنم مطالعه تجربیات سایر کشورها به شکل روندهای طولانی‌مدتی که طی شده است، بتواند درس‌های مهمی برای کشور ما داشته باشد؛ زیرا قطعاً مشابهت‌هایی خصوصاً با کشورهای منطقه که در زمینه فرهنگی/ دینی/ جمعیتی به ما نزدیک‌اند، وجود دارد. امیدوارم بتوانیم از طریق طرح مذکور که روندهای سیاستی برجسته در دو قاره اروپا و آسیا را دنبال می‌کند، به ارائه نگاهی راهبردی/ سیاستی در جهت تسهیل چنین سیاست‌هایی در کشور کمک کنیم.
با تشکر از شما بابت زمانی که در اختیار ما قرار دادید.
این مصاحبه توسط روابط عمومی جهاددانشگاهی واحد الزهرا(س) انجام گرفته و پیاده‌سازی شده است.
اندیشکده بانوان از سیاستگذاران و پژوهشگران علاقمند جهت همکاری در این زمینه دعوت می‌نماید با روابط عمومی این مرکز به شماره 66723818 و یا اینستاگرام این مرکز با آیدی womenthinktank_jda@ تماس حاصل نمایند.
نظر شما :