چهارشنبه سوری و مدیریت هیجانات

ما در زندگی روزمره با احساسات و هیجانات مختلفی روبرو هستیم، برخی از احساسات لذت بخش هستند و برخی دیگر آزاردهنده اند. احساسات به دو بخش احساسات مثبت و احساسات منفی تقسیم می شوند، که هریک از این احساسات اهمیت ویژه ای در زندگی ما دارند. احساسات مثبت در افراد، منجر به پرورش قکر و آمادگی استفاده بهینه کردن از فرصت های موجود ، تقویت پیوندهای اجتماعی، خنثی کردن احساسات منفی می گردد.
هیجان به تمام احساسات و حالات روحی و روانی مثبت و منفی گفته می ‌شود که همراه با علایم جسمانی ظاهر می ‌شوند. واژه‌ هایی مانند شور، احساس و عاطفه نیز شباهت ‌های زیادی از نظر معنی به واژه هیجان دارند و گاها جای آن به کار برده می ‌شوند. ما نسبت به دنیای پیرامون خود حساس هستیم و به آنها واکنش‌ های هیجانی نشان می‌دهیم. این واکنش‌ های هیجانی شامل خشم، ترس، عشق، محبت، تنفر، امید، ناامیدی، نگرانی، احساس حقارت، غرور، غم، اندوه، شادی، تعجب، شرم، پشیمانی و دلسوزی می‌شوند. برای مثال هیجانی که بعنوان اضطراب می¬ شناسیم به ما کمک می¬ کند تا از خطر پرهیز کنیم. خشم به ما کمک می¬کند که در زمانیکه حس می¬کنیم مورد تهدید قرار گرفته ایم عکس العمل دفاعی نشان دهیم. غم و اندوه به ما کمک می¬کند که در حین فقدان و مشکلات راه حل کناره¬ گیری را برگزینیم.

هیجان منفی چیست؟
به هیجان هایی مانند اضطراب، افسردگی، خشم، حسادت، ترس، احساس گناه، احساس ناکامی و غم هیجان منفی می گویند. درباره هیجان های منفی یک نکته را فراموش نکنیم و آن این که هر هیجان منفی هم الزاما و کاملا منفی نبوده و بستگی به میزان «تاثیرگذاری» آن حس روی فرد دارد.
هیجان مثبت چیست؟
به هیجان هایی مانند عشق، شادی، خنده و گریه از سر شوق هیجان مثبت می گویند. برای دانش آموزان و دانشجویان، کمی اضطراب که به آن نگرانی نیز گفته می شود، بد نیست. به این دلیل که باعث افزایش دقت و توجه آنها به روند تحصیلی و در نتیجه آموزش بهتر و موفقیت آنها می شود، اما اگر این اضطراب به حدی برسد که مانع از فراگیری آنها شود، هیجان منفی بوده و باید کنترل ومدیریت شود.
هیجان های مثبت دایره ی تفکر و عمل آدمی را وسعت می بخشد یکی از اثرات هیجان های منفی این است که آدمی را در فشار می گذارند تا به شیوه های خاص عمل کند هنگام خشم بجنگد ، هنگام ترس بگریزد یا هنگام نفرت ابراز انزجار کند . به عبارت دیگر ، هیجان های منفی موجب محدود شدن تفکر و عمل آدمی می شود . هیجان های مثبت اما دارای تاثیرات تکمیل کننده اند و موجب گسترده شدن کار ها و اعمال می شوند.

روانشناسان احساسات را فراتر از رفتار انسان می دانند و می گویند، هر فردی احساسات را یک مدل تجربه می کند. در صورتی که تجربه کردن احساسات به خودی خود یک تجربه سالم است. بعضی ها فکر می کند تخلیه احساساتی یعنی اینکه باید خودت را از احساسات خالی کنی. هوش هیجانی قسمتی از هویت یک انسان است، روانشناسان اعتقاد دارند که در مورد تجربه احساسات حق انتخاب داریم و می توانیم تصمیم بگیریم که چگونه احساسات را بروز دهیم. انسان ها در ابعاد و زمان های مختلف احساسات را تجربه می کنند و بروز می دهند. احساسات را نمی توان نادیده گرفت به این دلیل که در تمرکز و تصمیم گیری اختلال ایجاد می کند و اضطراب و تردیدها افزایش می یابد. احساسات برگرفته از برخی نیازهاست. در واقع افکار است که اجازه می دهد احساساتمان را بروز دهیم یا مخفی کنیم.

سرکوب احساسات، یک مکانیسم دفاعی است باید بگوییم که: وقتی احساسمان را سرکوب می کنیم القا می کنیم که من اجازه ندارم این احساسات را تجربه کنم. در واقع مانند این است که حقی را از خود می گیرم. وقتی جوان راحت بتواند از احساساتش صحبت کند و جامعه و یا پدر و مادر او را سرکوب نکنند، یاد می گیرد حق و حقوق خود را بشناسد. یکی از وظایف اساسی خانواده، درک جوان و ایجاد احساس امنیت در نوجوان و جوان است. والدین باید به نوعی به فرزندان اطمینان بدهند که آنها را همانگونه که هستند می پذیرند. تربیت درست هر فرد در خانواده، موضوع بسیار مهمی است چرا که هر جوانی به عنوان یکی از اعضای جامعه در امنیت جامعه نقش دارد.
مدیریت هوش هیجانی
مهارت مدیریت هوش هیجانی شخص را قادر می سازد تا احساسات مثبت و منفی را در خود و دیگران تشخیص دهد و اثرگذاری آنها را بر رفتار بشناسد و بلافاصله بتواند واکنش مناسبی به احساسات مختلف نشان دهد . به توانایی استفاده از احساسات، به نفع خویش و دیگران را هوش احساساتی می گویند. در حقیقت احساسات جوانان را نباید کنترل کرد بلکه باید مدیریت کرد. در واقع وقتی احساسات را کنترل می کنیم، محدودیت ایجاد می شود. وقتی احساسات محدود می شود به صورت رفتار ناسالم خود را نشان می دهد. همیشه نتیجه احساسات را در رفتار می بینیم. احساسات نیاز به مدیریت دارد. نیاز به کنترل ندارد. مدیریت یعنی مسئولیت پذیری، یعنی افراد نسبت به احساساتی که تجربه می کنند، مسئول هستند. هر احساساتی عواقبی دارد که در رفتار، خود را نشان می دهد. نوجوانی که احساسات را تجربه می کند باید ریشه احساسات را پیدا کنند و بداند همیشه احساسات از یک پیش زمینه فکری نشات می گیرد.

نتیجه گیری
چهارشنبه سوری یکی از جشن‌های باستانی است و این جشن آمیزه‌ای از رسوم متفاوت در قومیت‌های مختلف کشور است؛ آیین‌هایی مانند کوزه‌شکنی، قاشق‌زنی، شاهنامه‌خوانی، شال‌اندازی، اسفند دود‌کردن و نمک‌گرداندن. شاد بودن اتفاق خوبی است و یکی از نیاز‌های فطری بشر است. نوجوانان و جوانان به لحاظ داشتن نیروی مضاعف چهارشنبه سوری برای آن ها فرصتی است که شادی و نشاط خود را اظهار و انرژی خود را تخلیه کنند، هیجانات و احساسات می‌توانند نقش بسیار مهمی در واکنش‌ها و رفتار‌های ما داشته باشند؛ اما هیچ‌گاه آموزش نمی‌بینیم که چطور آن‌ها را بشناسیم و مدیریت کنیم و سپس به نحو شایسته به فرزندان انتقال دهیم، زیرا رفتار والدین و اطرافیان نزدیک به وسیله کودکان تقلید می‌شود.
پیشنهاداتی برای والدین برای مدیریت هیجانات نوجوانان
-والدین در شب چهارشنبه‌سوری  برای فرزندان برنامه‌ای متفاوت تدارک ببینند و سعی کنند فرزندشان را از محیط‌های مخاطره‌آمیز دور کنند و جایگزین‌های بهتر را برای راضی نگه‌داشتن آن‌ها مهیا سازند.
-فرزندانتان را همراهی کنید. سعی کنید به او نزدیک شوید و مراقب باشید هیجانات آن‌ها از مسیر صحیح خارج نشود.
-شیوه‌های سالم ابراز شادی را به آن‌ها یاد دهید. مواظب باشید سرگردان هیجان‌های مختلف نشوند و به آن‌ها متذکر شوید رفتار‌هایی که برای دیگران مزاحمت و یا خطر ایجاد می‌کنند، شادی محسوب نمی‌شوند.
-در عین مهربانی و اقتدار، آسیب‌های احتمالی (مواد محترقه) را به فرزندانتان گوشزد کنید.
-به یاد داشته باشیم که بزه و جنایت از احساس ضعف، احساس ناکامی، خود‌ارزشمندی پایین و احساس تحت‌کنترل بودن به وجود می‌آید.
اگر هیجانات کودک یا نوجوان به طور صحیح تخلیه نشود، پرخاشگری و خشم در او بروز پیدا می‌کند، پس باید از سرکوب هیجانات در شب چهارشنبه سوری پرهیز و با خلاقیت آنها را به شکل صحیح تخلیه کنیم. بنابراین والدین باید برنامه‌های گوناگون را برای تخلیه هیجانات افراد در گروه‌های سنی متفاوت تدارک ببینند تا با حوادث پر خطر در چهارشنبه آخر سال روبرو نشویم.

مرکز تخصصی خدمات روانشناسی و مشاوره جهاددانشگاهی واحد الزهرا(س)، می تواند راه های مدیریت هیجان را به فرزندان شما آموزش دهد آن ها را به سمتی هدایت کند که از راه های موثر و بهتری و بدون خطر هیجان خود را خالی کنند.

 برای رزرو وقت مشاوره و روانشناسی تماس بگیرید:

66728052-021 -09010131575