مشاغل خانگی زنان در مناطق روستایی و عشایری (چالش‌ها و راهکارها)

به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی واحد الزهرا(س)، دهمین نشست از سلسله‌نشست‌های علمی-تخصصی دوشنبه‌های مشاغل خانگی، با عنوان "مشاغل خانگی زنان در مناطق روستایی و عشایری (چالش‌ها و راهکارها)"، روز دوشنبه 15 اسفندماه از ساعت 11 الی 12 و با سخنرانی مهری مداحی کیوی، مدیرکل دفتر توسعه فعالیت‌های کشاورزی زنان روستایی و عشایری وزارت جهاد کشاورزی به صورت آنلاین برگزار شد.

در این جلسه، مداحی کیوی با ذکر این مطلب که نزدیک 10 میلیون نفر از جمعیت کشور را زنان روستایی تشکیل می‌دهند و بیش از 80 درصد فراوری محصولات کشاورزی، 70 درصد فعالیت‌های مربوط به امور دام و 40 درصد امور زراعی و باغبانی توسط این زنان انجام می‌شود، گفت: زنان نقش مهمی در جوامع روستایی بر عهده دارند؛ به‌گونه‌ای که در بحث مهاجرت روستایی تا زمانی که زنان در روستا باقی بمانند همچنان با پدیده مهاجرت کامل روبرو نیستیم.

وی در ادامه به تعریف مشاغل خانگی باتوجه‌به قانون ساماندهی مشاغل خانگی اشاره کرد و گفت: در قانون به آن دسته از فعالیت‌هایی که توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی، در قالب یک طرح کسب‌وکار بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحدهای مسکونی هم جوار شکل می‌گیرد و منجر به تولید خدمت یا کالای قابل‌عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی می‌شود، مشاغل خانگی اطلاق می‌گردد، اما باید دانست این تعریف درذات‌خود دارای مشکلاتی است چرا که در روستاها علاوه بر مناطق مسکونی در مزارع هم فعالیت‌های اشتغال‌زا صورت می‌پذیرد؛ بنابراین نیازمند بازنگری در این قانون هستیم تا مشاغل روستایی نیز به‌درستی جزو مشاغل خانگی تعریف شوند.

"پایین‌بودن هزینه راه‌اندازی، پایین‌بودن میزان ریسک سرمایه‌گذاری، حذف هزینه‌های مرتبط به خرید، رهن و اجاره کارگاه، حذف هزینه‌های ایاب‌وذهاب، استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده از جمله مهم‌ترین دلایل گرایش افراد به راه‌اندازی مشاغل خانگی هستند که در کنار مواردی چون امکان کارکردن به‌صورت پاره‌وقت متناسب با ویژگی‌های جسمی افراد معلول و کم‌توان، آزادی و استقلال عمل بیشتر و احتیاج به آموزش‌های ساده و کوتاه‌مدت باعث گرایش بسیاری از افراد به سمت مشاغل خانگی شده‌اند". مداحی با بیان این مطلب افزود: نباید مخاطبین مشاغل خانگی را تنها زنان سرپرست خانوار بدانیم؛ بلکه در روستاها و مناطق عشایری از قدیم‌الایام هر خانه روستایی و هر چادر عشایر نیز یک واحد تولیدی بوده است و مفهوم مشاغل خانوادگی در روستاها نمود زیادی دارد.

وی در بخش بعدی سخنان خود به اثرات اقتصادی مشاغل خانگی اشاره کرد و گفت: افزایش درآمد، دسترسی به منابع مالی و اعتباری، ایجاد اشتغال مولد و بهبود معیشت خانوارها از جمله این موارد هستند که در کنار اثرات اجتماعی مشاغل خانگی مانند کاهش فقر، کاهش بیکاری، گسترش مشارکت و انسجام اجتماعی و افزایش رفاه، همگی اثرات مثبت زیادی برای اجتماع به همراه دارند. همچنین در ادامه تصریح کرد: برابری جنسیتی، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها، تضمین پایداری محیط‌زیست و افزایش دسترسی به بهداشت و کاهش مرگ‌ومیر کودکان از دیگر پیامدهای ترویج مشاغل خانگی در روستاها هستند.

سخنران این نشست در بخش دیگری از سخنان خود به 4 مرحله فرایند توانمندسازی اشتغال محور زنان روستایی و عشایری اشاره کرد و گفت: در مرحله ظرفیت‌سازی با آموزش و ساماندهی زنان تسهیلگر، در بُعد نهادسازی از طریق توسعه صندوق‌های اعتبارات خرد زنان روستایی و عشایری و تقویت مشارکت اقتصادی زنان، در بحث شبکه‌سازی از طریق شبکه‌سازی صندوق‌های خرد و تشکیل صندوق‌های شهرستانی و شکل‌دهی زنجیره‌های تولید و هویت‌بخشی به صندوق‌های خرد و تبدیل تجربه و نوآوری و نهایتاً در مرحلة آخر که بحث کارآفرینی است در کنار آموزش و ترویج هدفمند کسب‌وکارهای خرد و تربیت مربیان کارآفرینی، اطلاعات لازم در زمینه بازاریابی و تجاری‌سازی و روند اخذ مجوز به متقاضیان روستایی ارائه می‌شود.

مداحی کیوی با بیان این مطلب که طرح اشتغال‌زایی مشاغل خانگی زنان روستایی حدود 42% بر اشتغال‌زایی اثر داشته است، تصریح کرد: باید تلاش کنیم تجربه میدانی استان‌های مختلف با آموزش و مدیریت کسب‌وکارهای خرد، به مشاغل دائمی تبدیل شوند؛ چراکه این مشاغل روستایی دستاوردهایی از قبیل بهبود معیشت خانوارهای روستایی، مهارت‌آموزی و اشتغال، افزایش درآمد خانوارهای روستایی و عشایری و احیای نژادهای بومی را به همراه دارند.

در ادامه وی مهم‌ترین چالش‌های پیش روی مشاغل خانگی در روستاها را ضعف در چانه‌زنی، نداشتن اعتمادبه‌نفس و روحیه کارآفرینی برشمرد و گفت: عوامل فردی مانند نداشتن مهارت و نوآوری، عوامل اقتصادی از قبیل فقر خانواده‌ها و ناتوانی در تأمین مواد اولیه و مشکلات بازاریابی و عدم ثبات اقتصادی و عوامل اجتماعی از جمله باورهای خاص دررابطه‌با حضور زنان در اجتماع و مشارکت در تصمیم­‌گیری از عمده‌ترین چالش‌های پیش روی زنان روستایی شاغل در بخش اشتغال خانگی هستند. همچنین عوامل حقوقی مانند مشکل در اخذ مجوزهای بهداشتی و قوانین مرتبط با دریافت تسهیلات نیز مسائل زیادی را برای این زنان ایجاد کرده است.

مدیرکل دفتر توسعه فعالیت‌های کشاورزی زنان روستایی و عشایری وزارت جهاد کشاورزی به موضوع راهکارهای پیش روی سیاست‌گذاران به‌منظور تسهیل اشتغال در بخش مشاغل خانگی در بخش روستایی و عشایری نیز پرداخت و گفت: دانش بنیان‌کردن تولید در بخش کشاورزی و اشتغال و استفاده از ظرفیت جوانان تحصیل‌کرده روستایی، بهبود فضای کسب‌وکارهای نوپای روستایی با رویکرد کاهش هزینه‌ها، بازنگری جدی در شاخص‌های دریافت مجوزهای بهداشتی برای فعالین روستایی و استفاده از ضمانت‌های اجتماعی برای پرداخت تسهیلات، استفاده از ظرفیت شهرداری­‌ها و دهیاری­‌ها برای ایجاد بازارچه‌­های هفتگی، ایجاد بانک ویژه افراد فاقد ضامن و وثیقه و سهولت دریافت مجوزهای کسب‌وکار در روستاها و مناطق عشایری از مهم‌ترین اقداماتی هستند که می‌توانند بر بهبود وضعیت اشتغال خانگی بخش روستایی و عشایری کشور اثرگذار باشند. وی در پایان با اشاره به ظرفیت اعتماد اجتماعی و ماهیت نزدیکی افراد در روستاها تأکید کرد: در بخش روستایی می‌توانیم از این ظرفیت‌ها استفاده کرده و از آنها به‌منظور تسهیل فرایند دریافت ضمانت‌های بانکی بهره ببریم. متقاضیان مشاغل خانگی روستایی و عشایری جهت دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌­توانند به کارشناسان مراکز جهاد کشاورزی شهرستان و دهستان خود مراجعه نمایند.

سلسله‌نشست‌های دوشنبه‌های مشاغل خانگی، دوشنبه هر هفته به همت دبیرخانه مشاغل خانگی پهنه شرقی استان تهران جهاد دانشگاهی واحد الزهرا(س) و اندیشکده بانوان این واحد با تمرکز بر مسائل و چالش‌های مشاغل خانگی در ایران و باهدف گفتمان‌سازی و تولید اندیشه‌های به‌روز در این زمینه، در سه سطح سیاست‌گذاران و مجریان، پشتیبانان و متقاضیان طرح توسعه مشاغل خانگی برگزار می‌شود.

فیلم نشست‌های برگزار شده در کانال آپارات این واحد به نشانی https://www.aparat.com/jdalzahra قابل‌مشاهده هستند