برگزاری دومین نشست از سلسله نشست های بین المللی "چالش ها، مدل سازی و سیاست های راهبردی جوان سازی جمعیت" با محوریت "نقش آفرینی ازدواج به هنگام در جوان سازی جمعیت"

به گزارش روابط عمومی واحد الزهرا(س) دومین نشست از سلسله نشست های "چالش ها، مدل سازی و سیاست های راهبردی جوان سازی جمعیت" با محوریت "نقش آفرینی ازدواج به هنگام در جوان سازی جمعیت" در تاریخ 9 تیرماه 1401 در محل اندیشکده بانوان جهاد دانشگاهی واحد الزهرا(س) برگزار گردید. در این نشست محسن اراکی، عضو مجلس خبرگان رهبری و رئیس هیئت امنای اتحادیه جهانی زنان مسلمان، امیرحسین بانکی پور، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان و رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی، لاله افتخاری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شاهد و مشاور امور بانوان کمیته امداد امام خمینی(ره) و زهرا نقی زاده رئیس جهاد دانشگاهی واحد الزهرا(س) به ایراد سخنرانی پرداختند.

یکی از قدم های مهم در زمینه جوان سازی جمعیت، تبیین سه مفهوم انسان، خانه و خانواده از نظر اسلام است

محسن اراکی، عضو مجلس خبرگان رهبری و رئیس هیئت امنای اتحادیه جهانی زنان مسلمان ضمن عرض تسلیت به مناسب شهادت امام نهم حضرت جواد الائمه(ع) از دست اندر کاران نشست تشکر کرد. وی تاکید کرد موضوعی که انتخاب شده دغدغه امروز و بحثی مربوط به سطح کلان جامعه و بسیار گسترده است. ایشان در سخنرانی خود به شرح سه مفهوم در نظام خانواده پرداخت زیرا یکی از قدم های مهم، تبیین مفاهیم است. مفاهیمی که ساختار خانواده بر آنها قرار گرفته است: انسان، خانه و خانواده زیرا بین تمدن اسلامی و تمدن غرب تفاوت بسیار زیادی در تعریف این مفاهیم وجود دارد. 

نگاه اسلام به انسان این است که او به عنوان خلیفه خداوند، مامور است که فرامین خدا را بر زمین اجرا کند

اراکی این سوال را مطرح کرد که انسان کیست، چیست و چه نقشی روی زمین دارد؟ دو نگاه متفاوت و متضاد وجود دارد. در نگاه غربی ها انسان به عنوان مالک خودمختار زمین شناخته می شود؛ مالکی که موجودی شرور است. بسیاری از فلاسفه غربی بر آن تاکید دارند که انسان موجودی است که نمی تواند عادل باشد زیرا ذاتا شرور است. این نگاه پایه نظام غرب را ساخته است. حتی در نگاه دموکراسی که کنترل کردن ظلم است، اینکه هدف نظام سیاسی اقامه عدل و حاکمیت عدالت باشد را هدفی انتزاعی، ذهنی و ناممکن می داند. اما نگاه ما متفاوت است. اول آن که انسان را خلیفه خدا می دانیم و می‌گوییم اصل انسان عدل است و ظلم بر انسان از برون تحمیل می‌شود. خلیفه خدا هم مامور است که فرامین خدا را بر زمین اجرا کند که در این صورت انسان عادل خواهد بود و رفاه، عدالت و آرامش را بر جامعه حاکم خواهد کرد.

رحمت الهی ابتدا بر اهل بیت داده می شود و بعد به جامعه تسری می یابد

او تصریح کرد که سرشت عادلانه اگر در مسیر درست راهنمایی شود منجر به جامعه الهی می شود. این انسان عادل ابتدا در خانه و خانواده رشد می کند. خانواده مرکز اصلی انتشار خیر است. خداوند اهل بیت را منشا عدالت قرار داده است. رحمت الهی ابتدا بر اهل بیت داده می شود و بعد به جامعه تسری می یابد. صدها سال جامعه عدل با کمک ائمه برقرار بوده است و این حکومت های عدل در طول تاریخ همیشه از بیت الهی و بیت برگزیده ریشه گرفته است؛ همچون بیت ابراهیمی(ع) و بیت محمدی(ص). این سبک الهی است که برای شکل‌گیری جامعه عادل استفاده شده است.

خانه باید جایی باشد که تحت تاثیر روابط مستحکم، افراد از بودن در خانه احساس لذت کنند و خانواده شکل بگیرد

وی تاکید کرد که قبل از خانواده باید خانه شکل بگیرد. قبل از اهل بیت ما باید بیت را داشته باشیم. اسلام طلاق را ویران سازی خانه می داند و ازدواج، ساختن یک خانه است. البته منظور از خانه آجر و گچ نیست. نهاد خانه به تعبیر اسلام با نگاه غربی متفاوت است؛ خانه در نگاه غربی‌ها جایی برای خواب و استراحت است اما در نگاه اسلام خانه نهادی برای رشد و تعالی است. لذا به بچه ای که ادب دارد می گویند فرزند خانه است و بچه ای که تربیت ندارد می‌گویند بچه خیابانی است. از نظر اسلام خانه محل تربیت، آرامش و تعالی است. اینکه ما در کشور مسکن سازی می کنیم این آن چیزی نیست که اسلام به آن اشاره کرده است. خانه باید جایی باشد که تحت تاثیر روابط مستحکم، افراد از بودن در خانه احساس لذت کنند و خانواده شکل بگیرد. پس ما باید تعریف اسلامی خانه را ارائه دهیم. خانه باید محل سکن باشد. خانه باید مسئول داشته باشد و مسئول این نهاد زنان هستند. اینکه از بانوی خانه به کدبانوی خانه تعبیر می شود به همین دلیل است و باعث می شود آرامش خانه تامین شود. غربی ها خانه را زندان زنان می دانند و ما آن را محل رشد الهی بانو می دانیم. و این نگاهی است که باید به خانه داشته باشیم.

خانواده ای که اسلام تعریف می کند الفتی است که زن و مرد را تبدیل به یک جسم در دو کالبد می کند

اراکی در نهایت تاکید کرد که ازدواج مصالح ساختمانی این بیت است. نگاه تمدن غربی به ازدواج قرارداد معمولی است که دو نفر با هم زندگی می کنند اما نگاه اسلام این نیست زیرا هر کس خواسته ای دارد و این خواسته ها منجر به اصطکاک و طلاق میشود. اما در نگاه اسلامی زن و مرد در ازدواج تبدیل به یک نفر می شوند. خانواده ای که اسلام تعریف می کند الفتی است که زن و مرد را تبدیل به یک جسم در دو کالبد می کند. قرآن هم تاکید می کند زن و مرد در سرشت با هم یکی هستند. نهاد ازدواج باید منجر به اتحاد شود و زمانی که وحدت بین زن و مرد ایجاد شد به فرزندان نیز منتقل می‌شود و نهادی واحد شکل می‌گیرد.

امیرحسین بانکی پور عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان و رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی نیز در ابتدای سخنان خود تاکید کرد که همه گروه ها موظفند برای ازدواج به هنگام جوانان اقدام کنند. ازدواج از جمله واجباتی است که هم بر خودش تاکید شده و هم این که اگر به تاخیر بیفتد موجب بروز گناهانی می شود؛ خصوصاً در زمان حاضر که آسیب های اجتماعی بسیار زیاد شده است. پیش از آن باید مقدماتی هم فراهم شود که بر خلاف واجبات مثل نماز این فراهم‌سازی بر آحاد مردم واجب است در غیر اینصورت جوانان ما آلوده می شوند.

در قانون جوان سازی جمعیت منظور از ازدواج به هنگام، ازدواج به هنگام نیاز است

بانکی پور شفاف سازی نمود که واژه ازدواج به هنگام این روزها زیاد استفاده می شود اما هرکس برداشتی از آن دارد. از این نظر در قانون جوان سازی جمعیت از مفهوم "ازدواج به هنگام نیاز" استفاده می شود. رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) در یکی از خطبه های عقد فرمودند: هر چه زودتر بهتر. زود یعنی همان هنگامی که دختر و پسر احساس نیاز به ازدواج می کنند زیرا در آن زمان است که برکاتش بر او حادث می شود. پس ازدواج به هنگام به معنی ازدواج به هنگام نیاز است.

نیاز به ازدواج باید "نیاز اَشُد" باشد یعنی فرد به بلوغ جنسی، عقلی و اجتماعی برسد

طبق نظر او عرف در این زمینه تعیین کننده است و باعث می شود نظر عموم مردم به مناسب بودن زمان جلب شود. اما در حال حاضر خیلی از جوانان ما به سختی می توانند پاسخی به هنگام برای این نیاز پیدا کنند. در روایات، به ازدواج در ابتدای جوانی تاکید شده است. صاحبان اندیشه باید بتوانند بر مبنای شرایط جمهوری اسلامی پاسخی درخور به نیازهای جوانان به ازدواج بدهند. البته شرط ازدواج فقط نیاز جنسی نیست. نیاز باید "نیاز اَشُد" باشد یعنی فرد به بلوغ جنسی، عقلی و اجتماعی برسد و این وظیفه خانواده ها است که به گونه‌ای جوانان را تربیت کنند که همزمان به این سه بلوغ برسند و این درک را داشته باشند که ازدواج پاسخ مناسبی برای این نیازها است. عدم توجه به این مسئله گروه های متفاوتی از جوانان و نوجوانان را دچار مشکلات و آسیب های زیادی کرده است که کمتر به این مسئله پرداخته شده است. باید به نیاز جوانان پاسخ مناسب و درخوری داده شود که نیازمند اندیشه و فکر کردن است. اصلی ترین پاسخ، ازدواج متناسب است که نیاز به برنامه ریزی دارد. بچه ها باید از سنین پایین برای ازدواج تربیت و آماده شوند و باید سعی کنیم جوانان را مستقل بار بیاوریم.

در شرایطی که جوانان نمی توانند ازدواج معمول را داشته باشند، باید از الگوهای جایگزین مثل الگوی عقد طولانی برای آن ها استفاده کرد

وی خاطر نشان کرد که اگر نتوانیم چنین تربیتی را برای جوانان فراهم کنیم باید الگوی دومی را پیاده کنیم و آن الگوی عقد طولانی است. این مورد برای جوانانی است که به هم علاقه دارند اما امکان تشکیل خانواده را هنوز ندارند. مثل زمانی که وارد ادامه تحصیل می شوند. در کتاب مدیریت خانواده و الگوی سبک زندگی به انواع الگوها اشاره شده است که هرکدام خوبی ها و نکات منفی دارند اما در هر صورت باید یکی از الگوها اجرا شوند.

مسئله جمعیت مسئله ای چند متغیره است و ازدواج یکی از متغیرهای اصلی در این زمینه است

بانکی پور در نهایت این سوال را مطرح کرد که نسبت قانون جوانی جمعیت با ازدواج چیست؟ مسئله جمعیت مسئله ای چند متغیره است. برخی می‌گویند اگر مشکل ازدواج را حل کنیم یا مسائل اقتصادی را حل کنیم مشکل جمعیت حل می شود اما هیچ کدام به تنهایی نمی تواند مشکل را حل کند. همین نگاه باعث شد دوره‌هایی کشور عقب بیفتد. اما ازدواج یکی از متغیرهای جدی در این زمینه است. در این قانون عنایت ویژه‌ای به ازدواج شده مثلاً تسهیلات ازدواج ۴ و ۵ برابر شده است. یا مثلاً پرداخت تسهیلات ازدواج برای بانک ها باید در اولویت پرداخت قرار بگیرد. مثال دیگر توسعه خوابگاه های متاهلی در کشور است. هزینه مسکن، جهیزیه و هزینه سال‌های اولیه زندگی را این خوابگاه های متاهلی تا حدود زیادی حل می‌کنند. کار دیگر توسعه مراکز همسریابی است زیرا دیگر روش های قدیمی انتخاب همسر جوابگو نیست. در این زمینه باید ظرفیت مساجد، مراکز مذهبی و فرهنگی و افراد خیّر مورد استفاده قرار بگیرند. سازمان های مختلف در حوزه های متفاوت موظف به تبلیغ و تسهیل ازدواج شده‌اند. کتاب‌هایی هم برای مدارس و جوانان تهیه شده است.

از نظر قرآن همه آحاد از جمله مسئولین، حوزویان، دانشگاهیان و خانواده ها وظیفه دارند که برای مهیا شدن شرایط ازدواج کارهایی انجام دهند

لاله افتخاری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شاهد و مشاور امور بانوان کمیته امداد امام خمینی(ره)، در سخنان خود ابراز خرسندی کرد که مجلس یازدهم راه مجلس نهم در زمینه جوانسازی جمعیت را دنبال کرده است. طبق نظر ایشان ازدواج به هنگام باید از جوانب مختلف تسهیل شود. در این زمینه باید ابتدا رد پای این مسئله را در قرآن دید. ازدواج و همسریابی اولین قدم در هر چیزی است. آرامش و مودت باید از طریق خانواده تحقق یابد. خداوند در قرآن تاکید می کند که اینکه از جنس خود انسان همسری برای فرد قرار داده است از آیات خداوند است. در دین مبین اسلام بر ازدواج به موقع تاکید شده است. در آیه دیگری از قرآن همه مخاطب قرار می‌گیرند از جمله مسئولین، حوزویان، دانشگاهیان و خانواده ها که باید برای مهیا شدن شرایط ازدواج کارهایی انجام دهند. صاحب نظران غیر مسلمان همچون ویل دورانت هم بر اهمیت ازدواج به موقع تاکید کرده اند و این همان صحبت پیامبر(ص) است که می فرمایند با ازدواج دو سوم دین انسان کامل می شود. در سیره بزرگان اسلام نیز ازدواج تا جای ممکن در سنین پایین اتفاق افتاده است؛ همچون حضرت زهرا سلام الله علیها.

افتخاری در پایان به این نکته اشاره کرد که خداوند حکیم اگر ویژگی هایی را در فطرت انسان قرار داده است و از یک سنی احساساتی در فرد ایجاد می شود این گونه نیست که به او بگوید ده سال بعد ازدواج کن. در نهایت افتخاری ابراز امیدواری کرد که نگاه عالمانه این نشست برطرف کننده موانع بر سر راه جوامع باشد و به تبیین الگوی سوم کمک نماید. انشاالله.

در نهایت زهرا نقی زاده، رئیس جهاد دانشگاهی واحد الزهرا(س)، ضمن قدردانی از حضور سخنرانان محترم در محل اندیشکده بانوان جهاد دانشگاهی واحد الزهرا(س)، توضیحاتی درباره رسالت این اندیشکده در خصوص طرح جوان سازی جمعیت ارائه نمودند.

اندیشکده بانوان تلاش نموده تا در زمینه جوان سازی جمعیت، بستری را برای اندیشه ورزی صاحبان اندیشه در حوزه مسئله "ازدواج به هنگام نیاز" فراهم کند

وی تشریح کرد که آماده سازی شرایط ازدواج برای جوانان، نیازمند برنامه ریزی و همکاری آحاد جامعه است که سخنرانان محترم به آن اشاره کردند. نیاز است که در زمینه جوان سازی جمعیت اندیشه ورزی صورت بگیرد و اندیشکده بانوان تلاش نموده تا بستری را برای صاحبان اندیشه فراهم کند که بتواند پاسخ های درخوری را برای مسئله ازدواج به هنگام نیاز ارائه دهد. در این خصوص اندیشکده بانوان جهاد دانشگاهی واحد الزهرا(س)، در قالب 5 کارگروه به فعالیت می پردازد. این کارگروه ها عبارتند از: تمدن اسلامی، تعالی خانواده (تشکیل، تحکیم و فرزندآوری)، توانمندسازی، سلامت اجتماعی و مطالعات تطبیقی. در این حوزه کارگروه تمدن اسلامی و کارگروه تعالی خانواده متمرکز بر تبیین و ترویج مفهوم الگوی سوم در جامعه و تبیین نقش زنان در شکل گیری تمدن اسلامی است.

نقی زاده در نهایت تاکید کرد که برای دستیابی به این اهداف، اندیشکده بانوان بستری را فراهم کرده تا با استفاده از دانش و تجربیات صاحب نظران و صاحب منصبان در حوزه های مختلف، پلی ارتباطی بین محافل علمی و اجرایی برقرار کرده و برای اندیشه ورزی در این حوزه تلاش نماید. وی در نهایت ابراز امیدواری کرد که با همت همکاران اندیشکده و با عنایت دست اندرکاران و صاحب منصبان، این اندیشکده بتواند برای نیل به این رسالت گام بردارد.

در نهایت مهمانان این نشست از محل اندیشکده بانوان جهاد دانشگاهی واحد الزهرا(س) بازدید نمودند.