به میزبانی جهاددانشگاهی واحد الزهرا(س) با محوریت چرایی و چیستی جوان‌سازی جمعیت برگزار گردید.
وبینار چالش‌ها و سیاست‌های راهبردی جوان‌سازی جمعیت برگزار شد
به گزارش روابط عمومی واحد الزهرا(س)، در این وبینار که با محوریت چرایی و چیستی جوان‌سازی جمعیت برگزار شد، دکتر زهرا نقی‌زاده؛ رئیس جهاددانشگاهی واحد الزهرا(س)، دکتر لاله افتخاری؛ عضو هیئت‌علمی دانشگاه شاهد و دبیرکل اتحادیه جهانی زنان مسلمان، دکتر نیما بردیافر؛ معاون اداره کل آموزش‌های تخصصی سازمان تبلیغات اسلامی و مشاور مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و توسعه اجتماعی جوانان وزارت ورزش و جوانان، دکتر انسیه کتابچی؛ مشاور کمیسیون جوانی جمعیت مجلس شورای اسلامی، دکتر فاطمه ترابی؛ مدیرگروه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران و عضو شورای انجمن جمعیت‌شناسی آسیا و دکتر معصومه جعفری؛ مدیر حوزه و دبیرکل موسسه بین‌المذاهب الزهرا(س) در پاکستان به ایراد سخنرانی پرداختند.
دکتر زینب طیبی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه فرهنگیان نیز دبیر علمی این وبینار بود.
در ابتدای وبینار، سخنان آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب(مدظله‌العالی) درباره اهمیت ازدیاد نسل و جایگاه زنان در آن و اهمیت خانه و خانه‌داری زنان در قالب کلیپی پخش شد، سپس نقی‌زاده طی سخنانی به معرفی کارگروه تشکیل، تحکیم و تعالی خانواده اندیشکده بانوان جهاددانشگاهی واحد الزهرا(س) و دلیل اجرای این وبینار تخصصی پرداخت.
رئیس جهاددانشگاهی واحد الزهرا(س) افزود: این اندیشکده از بهمن‌ماه 1400 در قالب پنج کارگروه تمدن اسلامی، توانمندسازی، سلامت اجتماعی، تشکیل، تحکیم و تعالی خانواده و مطالعات تطبیقی فعالیت خود را آغاز کرد و در این زمینه رسالت خود را اندیشه‌ورزی در حوزه‌های مربوط به زنان و دختران ایران اسلامی قرار داده است تا بتواند ان‌شاءالله به سهم خود در جهت تحقق تمدن اسلامی گام بردارد.
نقی‌زاده ابزار خرسندی کرد که این توفیق فراهم شد تا در کنار اشخاص و سازمان‌های دغدغه‌مندی همچون اتحادیه زنان مسلمان و افتخاری به‌عنوان یکی از اشخاص دغدغه‌مند، گامی در این زمینه برداشته و این وبینار ارزشمند را برگزار کنند.
در زمینه ازدیاد جمعیت به فرامین قرآن عمل نکردیم
سپس لاله افتخاری طی سخنانی گفت: بحث کاهش جمعیت مسئله‌ای مهم در شرایط حال حاضر ایران است به همین خاطر اهمیت دارد که درباره دستاوردهای جوان‌سازی جمعیت بحث‌های جدی صورت گیرد. زمانی تبلیغات بر همه دیوارهای سطح شهر و برنامه‌های تلویزیونی متمرکز بر کم جمعیتی خانواده‌ها بود و ما به صورت ساده‌لوحانه به این تبلیغات گرفتار شدیم و پیک جمعیتی بسیار پایین آمد. ما باید به فرامین قرآن عمل می‌کردیم؛ به این روز افتادیم چون با وجود اینکه مسئولان قرآن باوری داریم اما به آن عمل نمی‌کنند.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر شدیدا جمعیت کاهش پیدا کرده است، تصریح کرد: الان در جوامع غربی زنان بی‌همسری زندگی می‌کنند که مادر شده‌اند و کودکانی متولد می‌شوند که هرگز پدر و مادر خود را به طور همزمان ندارند.
این فعال قرآنی اظهار کرد: ازدواج‌های بدون آگاهی و تولد فرزندان از طریق سزارین همگی باعث محدود شدن جمعیت شده است؛ در حال حاضر ما شرایط و توانمندی زیادی داریم که جمعیتِ بیشتر با هنرِ بیشتری داشته باشیم تا هنر ایرانیان جهان را بگیرد. یکی از قدم‌ها در این زمینه این است که نیاز داریم در مانورهایی مثل ۲۲ بهمن شاهد حضور جوانان باشیم زیرا نیروی جوان تأمین‌کننده نیروهای مولد برای پیشرفت و افزایش صادرات و توسعه هستند.
افتخاری اظهار کرد: جمعیت بیشتر، نخبگان بیشتر را در پی دارد که باعث افزایش پیشرفت می‌شود و اگر جمعیت پیر شود، مجبور خواهیم شد از نیروی کار خارجی استفاده کنیم. افزایش جمعیت ما حرکت برخلاف خواست دشمن است. یکی از توانمندی‌های قدرت‌های جهانی جمعیت آنهاست و ما باید جمعیت بیشتری داشته باشیم تا قدرت جهانی بیشتری داشته باشیم.
در ادامه این وبینار، نیما بردیافر طی سخنانی ضمن مروری بر ساختار جمعیت کشورها عنوان کرد که هرم جمعیتی کشورها درک خوبی از واقعیت‌ها به ما می‌دهند و با استفاده از آنها می‌توانیم فرصت‌ها و زمینه‌های آینده کشورها را تخمین بزنیم. وی ابتدا به صورت آنلاین هرم سنی ایران و جهان را به نمایش گذاشته، توضیحاتی ارائه داده و سیاست‌های جمعیتی کشور در چند سال اخیر را بررسی کرد.
جوانی جمعیت مسئله اجتماعی ایران است
مشاور مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و توسعه اجتماعی جوانان وزارت ورزش و جوانان تاکید کرد که جمعیت فاکتور تعیین‌کننده رشد کشور است؛ جوانی جمعیت مسئله اجتماعی ایران است. در دهه شصت جمعیت دختران و پسران ما کمتر از دوره‌های دیگر بود و مضیقه مرد و در دوره دیگر مضیقه زن را تجربه کردیم و به تجرد قطعی هرکدام رسیدیم. یک عده از دختران و پسران همسر مناسب خود را پیدا نمی‌کنند و به عرصه‌های تحصیلی یا شغلی وارد می‌شوند؛ در چنین شرایطی جامعه غیر عفیف می‌شود، ارزش‌ها تغییر می‌کنند و چون مدام این تغییرات انجام و برعکس می‌شود، تضاد ایجاد می‌کند. این امر در یک هرم جمعیتی می‌تواند بر رفتارها و ارزش‌های ما اثر بگذارد و چون جمعیت کم می‌شود و ما تاکید بر افزایش داریم، اگر غیرمهندسی پیش برویم دوباره به مشکلات بسیاری برخورد خواهیم کرد.
بردیافر بیان کرد: کاهش جمعیت، تأثیرات اقتصاد بر جمعیت است. در عوامل و دلایل فرزندآوری عوامل اقتصادی بسیار مهم هستند و نگاه اقتصادی به کودک و آورده کودک بسیار مهم است. همچنین عوامل فرهنگی و معنایی هم در این مورد تاثیر دارند. در کشورهای اروپایی جمعیت فعال رو به کاهش است و با اینکه برنامه‌های جمعیتی متعددی در پیش می‌گیرند و با تخفیف مالیاتی و کمک‌هزینه‌ها و غیره سعی دارند تسهیلات فرزندآوری ارائه دهند و تلاش دارند تا جمعیت را افزایش دهند، اما در عمل نمی‌توانند از کاهش جمعیت پیشگیری کنند.
وی افزود: در کانادا، آمریکا، ژاپن و شرق آسیا نیز شرایط به همین شکل است و کره جنوبی نیز این وضعیت را دارد. در کشورهای کمتر توسعه‌یافته این شرایط برعکس است و به‌طورکلی جمعیت رو به افزایش می‌باشد مثل نیجریه، آفریقای جنوبی، عراق یا افغانستان. یک رابطه معکوس بین ساختار جمعیت و رشد و توسعه در جریان است.
ورود دولت‌ها به مسئله جمعیت؛ آری یا خیر
نکته مهم دیگری که در سخنان بردیافر به آن اشاره شد این بود که آیا دولت‌ها باید به بحث جمعیت ورود کنند یا خیر؟ وی تصریح کرد: یکی از نقدها این است که سرمایه اجتماعی به‌گونه‌ای است که اگر دولت ورود کند مردم اقبال نشان نمی‌دهند و برعکس عمل می‌کنند، اما من موافق نیستم چون تاریخ نشان داده است که سیاست‌ها بر جمعیت تاثیر می‌گذارد. اما این سرمایه اجتماعی چقدر نقش دارد؟ یافته‌های سرمایه ملی نشان می‌دهند سرمایه اجتماعی در ایران وضعیت متوسطی دارد و پایین نیست. اما آیا سرمایه اجتماعی در فرزندآوری موثر است؟ لزوما خیر. سرمایه اجتماعی پایین تاثیر چندانی ندارد، ولی هر نوع ورودی نیز تأیید نمی‌شود و باید بیشتر دقت کرد.
در نهایت به اعتقاد معاون اداره کل آموزش‌های تخصصی سازمان تبلیغات اسلامی بسیار مناسب‌تر خواهد بود، اگر در تبلیغات خود اعلام نکنیم که دولت به جمعیت نیاز دارد، زیرا عوامل نیاز به جمعیت را نباید این‌طور اعلام کرد. نباید گفت ما نیاز به سرباز وطن داریم حتی اگر سرمایه اجتماعی متوسط باشد. تبلیغات باید فردی و فرهنگی باشد.
در ادامه، کتابچی در رابطه با نظام سلامت در جوان‌سازی جمعیت سخنرانی کردند. وی ابتدا از کلام آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله‌العالی) شروع کرد که به عرصه سلامت تاکید می‌کنند. همچنین ادامه دادند ما همیشه نظام سلامت را با ارائه خدمات می‌شناسیم، اما نباید از امر فرهنگ‌سازی غافل شد. ما بیشتر می‌خواهیم به فرهنگ‌سازی نظام سلامت درباره فرزندآوری بپردازیم.
مشاور کمیسیون جوانی جمعیت مجلس شورای اسلامی افزود: در زمان کنترل جمعیت سیاست‌های تنظیم خانواده با ابزار نظام سلامت به وقوع پیوست و در عرض سه سال به بار نشست و چهره‌به‌چهره به مردم القا می‌کردند که فرزند کمتر برای شما و نه برای کشور بهتر است. اما ما از نظام سلامت انتظار داریم آموزش را پیش ببرد. مداخله در سطح بیمار و مشوق بودن ارائه‌دهندگان بسیار اهمیت دارد. در افزایش جمعیت ذی‌نفع بودن دست‌اندرکاران مهم است؛ اگر کارکنان ذی‌نفع نباشند، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم گفتمان ما را به مردم برسانند و دستورات را به عادت و عقیده مردم تبدیل نمایند. در زمان تبلیغ برای کاهش جمعیت تک‌تک المان‌های موجود در کنترل جمعیت به کار گرفته شدند؛ ما باید این موارد را در زمان افزایش جمعیت نیز رعایت کنیم، زیرا صرف سیاست‌های ابلاغی کفایت نخواهد داشت.
قانون به‌تنهایی کافی نیست
وی تصریح کرد: قانون و فاکتورهای محیطی در اختیار قانون به‌تنهایی کافی نیست، بلکه باید گروه‌های نخبگان و گروه‌های موثر در جمعیت پای‌کار باشند. ظرفیت‌های دانشی نظام سلامت نیز باید به کار گرفته شوند، استفاده از ظرفیت وزارت بهداشت و آموزش به‌ورزان و ذی‌نفع کردن آنان بسیار اهمیت خواهد داشت.
همچنین کتابچی تاکید کرد که باید با باورهای غلطی چون فاصله سنی ۳ تا ۵ سال بین فرزندان و خطرناک بودن بارداری بالای ۳۵ سال مقابله کرد. ما باید از طریق نظام سلامت سعی کنیم، فواید بارداری و شیردهی را با خانواده‌ها در میان گذاریم؛ فوایدی مثل کاهش سرطان و بیماری‌های قلبی عروقی.
به عقیده وی در تنظیم خانواده دولتی، صرفا ارائه خدمات و اقلام پیشگیری هدف نبوده و هدف تغییر فرهنگ مردم بوده است. عقیم‌سازی هم همین‌طور است. در صد سال پیش عقیم‌سازی بیشترین مجازات برای فرد بوده است اما در حال حاضر به یک فرایند مطلوب تبدیل شده است. پیشگیری همیشه به بیماری‌ها اطلاق می‌شود و چون به بارداری هم این صفت را می‌دهیم پس به‌عنوان بیماری به بارداری نگاه می‌کنیم و نگرانی را به زنان القا می‌کنیم. هدف از برداشتن ارائه خدمات رایگان پیشگیری از بارداری تغییر فرهنگ خطرناک بودن بارداری است. عقیم‌سازی نیز به همین شکل بوده است. ما فرهنگ غلطی را جا انداخته‌ایم و در حال حاضر تلاش داریم این فرهنگ را نیز تغییر دهیم؛ باید عوارض آن را نیز اعلام کنیم و فرهنگ‌سازی مجددی انجام دهیم.
وی عنوان کرد: در ایران سزارین هم رواج زیادی دارد و این مساوی با کمتر شدن بارداری مجدد در زنان است. سقط جنین غیر قانونی نیز در ایران بسیار بیشتر از سقط جنین‌های قانونی است و با توجه به مسلمان بودن ما این غیر قابل پذیرش است. بسیاری از این سقط‌ها در چارچوب خانواده اتفاق می‌افتد. بار اصلی این مسئله بر فرهنگ است نه اقتصاد. نظام سلامت می‌تواند ارزش مثبت در فرزندآوری، حمایت روانی و اجتماعی از بارداری، عدم القای خطر در بارداری، القای حرمت سقط و فرهنگ‌سازی را انجام دهد و در فرهنگ و سیاست‌ها تغییرات لازم اعمال شوند.
در ادامه این وبینار، فاطمه ترابی ضمن مروری بر تحولات و وضعیت باروری ایران گفت: میزان باروری در ایران از دهه پنجاه تا الان بسیار تغییر کرده و کاهش داشته است؛ حتی استان‌ها نیز در تغییرات باروری نقش داشته و استان‌های توسعه‌یافته‌تر باروری‌های کمتری داشته‌اند. برای چیستی این روند می‌توان به ازدواج تاکید کرد. طبق آمار انحرافات در متأهلین کمتر است و علاوه بر این به این دلیل که فرزندآوری در چارچوب ازدواج اتفاق می‌افتد، بنابراین نقش ازدواج بسیار مهم است. افزایش سن ازدواج در مردان و زنان میزان فرزندآوری و طلاق و غیره را تحت تاثیر قرار داده است.
ترابی اظهار کرد: عمومیت ازدواج در ایران نیز کاهش داشته و تجرد قطعی زنان نیز افزایش داشته است. میانگین سن ازدواج در استان‌های ما تفاوت‌های قابل‌توجهی دارند استان‌های غربی سن ازدواج بالاتری نسبت به شرق کشور دارند، بنابراین سیاست‌هایی که در کشور طراحی می‌شوند، تاثیر دارند. کم‌شدن ازدواج در ایران یک قسمت به کم‌شدن جمعیت مربوط است و یک قسمت دیگر به کم‌شدن انگیزه افراد مربوط است.
مدیرگروه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران و عضو شورای انجمن جمعیت‌شناسی آسیا گفت: اگر زنان مجرد را به تاهل برسانیم، میزان فرزندآوری بسیار افزایش پیدا می‌کند. جوان‌های ما دوست دارند، ازدواج کنند و پذیرش ازدواج بالاست و باید نگاه ویژه به ازدواج داشته باشیم. ما هنوز هم می‌توانیم با ازدواج میزان باروری را بدون هیچ فرهنگ‌سازی‌ای افزایش دهیم. بالای ۷۰ درصد زوجینِ در حال ازدواج، دو یا بیشتر کودک را خواهان هستند و این باید غنیمت شمرده شود.
قانون جدید حمایت از خانواده جای تقویت و تغییر دارد
وی معتقد است، رفتارها در استان‌های مختلف متفاوت است و باید سیاست‌های مختلفی نیز بر آنها اعمال شود. مداخلات در زنان و مردان دارای تحصیلات باید متفاوت‌تر از کسانی که سواد ابتدایی دارند باشد. فعالیت‌های مردان نیز بسیار مهم است و مردانی که شاغل نباشند بسیار کمتر ازدواج کرده و فرزندآوری می‌کنند. قانون جدید حمایت از خانواده و جوانی جمعیت که ۷۳ ماده دارد جای تقویت و تغییر دارد و باید بیشتر از نهاد دانشگاهی استفاده شود. مسئله خدمت سربازی هم باید موردتوجه قرار گیرد.
ترابی بیان کرد: چالش‌های ما تاخیر زیاد ازدواج، طلاق و ازدواج مجدد و کاهش آسیب‌های اجتماعی است و راهکارهایی که می‌توان ارائه داد عبارت‌اند از: تشویق و تسهیل ازدواج و پایداری آن، سیاستگذاری استانی و منطقه‌ای بر اساس شواهد، اجرای کارآمد مقررات و قوانین و پایه‌گذاری پایگاه‌داده‌های خانواده.
در نهایت جعفری طی سخنانی گفت: فرزندآوری در آیینه قرآن بسیار مطلوب است و آیات بسیاری فرزندآوری را بسیار زیبا توصیف و اهمیت آن را مشخص می‌کنند. نقش زن در فرزندآوری بسیار زیباست و یک موهبت و بشارتی از جانب خداوند است. کثرت فرزندان از نعمات بزرگ خداوند است و از اولاد به‌عنوان اعمال صالح والدین یاد شده است و از نظر قرآن برترین میراث است. کثرت اولاد مایه مباهات پیامبر(ص) است؛ ایشان می‌فرمایند من به کثرت امت می‌بالم و اولاد امداد الهی است. خوشبخت کسی است که اولاد بسیاری به دنیا آورد و به درستی تربیت کند.
مدیر حوزه و دبیرکل موسسه بین‌المذاهب الزهرا(س) در پاکستان تصریح کرد: آن چیزی که باید تشویق اصلی فرزندآوری باشد این است که هر فرزند فطرت پاک و صورت پاک پرستش را دارد. در قرآن زمانی که یک مادر دعا می‌کند دخترش مریم می‌شود. همچنین به قول امام خمینی(ره) انقلاب ما مدیون مادران است. پیری و کهن‌سالی در ایران نه تنها علیه ایران بلکه علیه کل مردمان مسلمان است.
در پایان وبینار، چنین جمع‌بندی شد تا در وبینارهای بعدی با دعوت و بهره‌مندی از نظرات دیگر نخبگان کشور سعی شود، مسئله حیاتی جوان‌سازی جمعیت بیشتر بسط پیدا کند تا به هدف سبک زندگی متعالی نزدیک‌تر شویم.
نظر شما :